مقایسه تصویرنگاری دیوان حافظ با دیگر شاعران/ استفاده از غزل سعدی، حافظ و مولانا در موسیقی آوازی ایران
تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۹۷۹۵۲
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، علی‌اصغر تجویدی هنرمند نگارگری و مجسمه‌سازی در سخنرانی‌اش با محور «مقایسه تصویرنگاری دیوان حافظ با شاعران دیگر (فردوسی، خاقانی و نظامی)»، اظهار کرد: اشعار شاعرانی، چون حافظ و سعدی، دنیایی از تفکر و اندیشه در خود نهفته دارد؛ از این رو، برخلاف اشعار شاعرانی مانند فردوسی، نظامی، خاقانی یا خیام، آفرینش یک اثر هنری از روی شعر حافظ، کار ساده‌ای نیست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
او افزود: در اشعار حماسی، نگارگر، افسانه‌های شگفت‌انگیزی از پهلوانی و جنگ‌آوری قهرمان داستان به تصویر می‌کشد؛ اما شاید او، هیچ‌گاه، نتواند به اندیشه‌ی حافظ پی ببرد؛ بنابراین، برداشت خود را از آن اثر تصویرگری می‌کند که گاه، ممکن است سطحی باشد.
تجویدی درباره تاریخچه نگارگری اشعار حافظ گفت: آثار ارزشمند و درخور توجهی که از روی اشعار حافظ یا متناسب با آن بوده، بیشتر، در دوره صفویه تصویرنگاری شده است.
او با بیان اینکه نگارگران، در دوره تیموریان و سپس، صفویان، با الهام از اشعار حافظ، نقش‌آفرینی کرده‌اند، افزود: در این زمینه، می‌توان به میرک اشاره کرد که با حمایت امیرعلی‌شیر نوایی، مشاور فرهنگی سلطان‌حسین‌میرزای تیموری، اشعار حافظ را تصویرسازی کرد و شاگردانش راه او را ادامه دادند و مشهورترین آنها کمال‌الدین‌بهزاد است که نامش بر تاریخ نگارگری ایرانی می‌درخشد. این هنرمند با آمیختن و پیونددادن مکتب هرات و تبریز، سبک نوینی در نگارگری ایرانی به وجود آورد.
تجویدی افزود: نگارگری دیوان حافظ، در کنار «شاهنامه شاه‌طهماسبی»، از بزرگترین آثار به‌جامانده از آن دوران است. در دوره‌های بعد از تیموری و صفوی نیز، نگارگرانی بوده‌اند که از اشعار حافظ الهام گرفته‌اند؛ از جمله این آثار می‌توان به «سماع درویشان» (دیوان حافظ) که در موزه‌ی «متروپولین» نیویورک نگهداری می‌شود، اشاره کرد که به بهزاد نسبت می‌دهند. سلطان‌محمد و شیخ‌زاده نیز، از دیگر هنرمندان ایرانی‌اند که اشعار حافظ را به تصویر کشیده‌اند.
تصویرنگاری، در اشعار حافظ، بسیار ظریف و دقیق استاین هنرمند نگارگری و مجسمه‌سازی، درباره تصویرگری اشعار حافظ گفت: تصویرنگاری، در اشعار حافظ، بسیار ظریف و دقیق است. رنگ، ترکیب‌بندی، خط‌های روان و فرم باید به‌گونه‌ای باشد که بیننده خود را در فضایی معنوی و ملکوتی حس کند.
او ادامه داد: در نگارگری ایرانی، آسمان لاجوردی، قرص درخشان ماه، ساز چنگ و ارغنون و همچنین، عناصری چون قدح، جام، ساغر، مینا، خم و پیاله، الگوی زیبایی بوده که همواره، نگارگران به آن پرداخته‌اند. در بیشتر اشعار حافظ، به چنگ و نی و ساقی و رامشگر و خنیاگر و مطرب اشاره شده که در آثار نگارگری، به بهترین شیوه، نمایان می‌شود.
تجویدی تصریح کرد: سیر تحولات نگارگری ایرانی با الهام از اشعار شعرای بلندمرتبه‌ای، چون فردوسی، خیام، حافظ، نظامی گنجوی و مولانا، همیشه، الگو‌های ارزشمندی برای هنرمندانِ یک سده پس از درگذشت حافظ تا به امروز بوده و نگارگران، وام‌دار شعر حافظ و دیگر شاعران بوده‌اند. در دوره معاصر نیز، نگارگر چیره‌دست، استادمحمود فرشچیان، گام‌های باارزشی در زمینه آفرینش آثار ماندگاری از روی اشعار حافظ برداشته که نگارگری ایرانی را به سمت هنری با مفاهیم اخلاقی و عرفانی و انسانی رهنمون کرده است. آثار او الگوی ارزشمندی است برای هنرمندانی که در راه نگارگری ایرانی گام برمی‌دارند.
نگاهی آماری به تاریخچه استفاده از غزل سعدی، حافظ و مولانا، در موسیقی آوازی ایرانامیر اثنی‌عشری، دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فارسی و خواننده و مدرس آواز ایرانی در سخنرانی خود با عنوان «نگاهی آماری به تاریخچه‌ی استفاده از غزل سعدی، حافظ و مولانا، در موسیقی آوازی ایران»، اظهار کرد: شعر و موسیقی، از ایران باستان تا کنون، در کنار یکدیگر بوده‌اند.
او تصریح کرد: در دوران اولیه، خوانش شعر همواره به‌مدد موسیقی صورت می‌گرفته است؛ گوسانان و خنیاگران هخامنشی و اشکانی و موسیقی‌دانان برجسته دوره‌ی ساسانی (باربد و نکیسا)؛ شاعرانی همچون رودکی، فرخی سیستانی، امیرخسرو دهلوی و حافظ که علاوه بر آشنایی با موسیقی، شعر خود را ملحون می‌خوانده‌اند و شاعران موسیقی‌دان و موسیقی‌دانانِ شاعرِ معاصر، مانند عارف، شیدا و امیر جاهد، همه، در همراهی شعر و موسیقی، اثرگذار بوده‌اند.
او ادامه داد: در کنار این‌ها، خوانندگان خوش‌صدا نیز، با انتخاب اشعار شعرای گوناگون در آوازخوانی یا ساخت تصنیف، توجه شنوندگان و مخاطبان را به شعر و موسیقی، به شکل توأمان، جلب کرده‌اند.
اثنی‌عشری، درباره روش انجام این پژوهش که با همکاری میرعلی اردکانیان انجام گرفته است، گفت: بررسی همه اشعاری که از دوران ضبط صفحه در ایران (۱۲۸۴ ش) تا کنون، خوانده شده، امری بسیار زمان‌بر و وقت‌گیر است؛ از این رو، برای آنکه بتوانیم به معدل نسبتاً منطقی از روند تغییرات در گزینش شاعران توسط خوانندگان برسیم، با مشخص‌کردن ۴ دوره تاریخی (قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب ۵۷) و انتخاب ۲ نفر از پرکارترین خوانندگان هر دوره و بررسی آثارشان، کار را پیش بردیم.
اثنی‌عشری افزود: در دوره‌بندی آثار، فقط به تغییر حکومت توجه نشده؛ بلکه اولین و آخرین ضبط‌های انجام‌گرفته در هر یک از این دوره‌های تاریخی، ملاک بوده است.
او درباره شیوه انتخاب خوانندگان هر دوره گفت: انتخاب خوانندگان در هر دوره تاریخی، بر اساس میزان فعالیت، تعدد آثار و میزان اثرگذاری آنها بر خوانندگان نسل بعد (چه از طریق آثار به‌جامانده از آنها و چه از طریق آموزش) بوده است.
مدرس آواز ایرانی اضافه کرد: همچنین، دقت شد که ۲ خواننده، دارای سبکی متفاوت از یکدیگر باشند، تا بازه گسترده‌تری از سلایق در هر دوره را مطالعه کنیم.
او بیان کرد: خوانندگان منتخب این پژوهش سیداحمدخان ساوه‌ای و سیدحسین طاهرزاده (دوره‌ی قاجار)، قمرالملوک وزیری و ملوک ضرابی (دوره‌ی پهلوی اول)، غلامحسین بنان و عبدالوهاب شهیدی (دوره‌ی پهلوی دوم) و محمدرضا شجریان و شهرام ناظری (دوره‌ی انقلاب ۵۷) هستند.
اثنی‌عشری با اشاره به نتایج این پژوهش، درباره دوره اول گفت: در دوره قاجار، اشعار سعدی با اختلافی چشمگیر (۴۵.۹ درصد)، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. شعر‌های وصال شیرازی و قاآنی (۵.۱ درصد) در رتبه‌ی دوم و دیوان حافظ (۴ درصد) در رتبه‌ی سوم قرار دارد؛ همچنین، در این دوره، به اشعار مولوی بی‌توجهی شده است.
اثنی‌عشری با بیان اینکه در دوره دوم (پهلوی اول)، تنوع شاعران بیشتر است، ادامه داد: اشعار سعدی، همچنان، در انتخاب‌های شعری هر ۲ خواننده (قمرالملوک وزیری و ملوک ضرابی)، در رتبه‌ی نخست است؛ اما بی‌رقیبی او در دوره‌ی قاجار، در این دوره و از ملوک ضرابی به بعد، دستخوش تغییر می‌شود؛ در این دوره، استفاده از اشعار حافظ و فروغی بسطامی، در رتبه‌های بعد قرار دارد و فاصله‌ی این شاعران از سعدی، کمتر شده است؛ همچنین، روند بی‌توجهی به اشعار مولوی، در دوره پهلوی اول نیز، ادامه می‌یابد.
این خواننده آواز ایرانی، درباره ویژگی‌های دوره سوم (پهلوی دوم) گفت: در دوره پهلوی دوم، باز هم، شعر‌های سعدی در جایگاه نخست قرار دارد؛ اما استفاده از اشعار حافظ، در آثار خوانندگان این دوره، نسبت به دوره قبل، رشد معنی‌داری کرده است؛ به طوری که در دوره‌ی قبل، اختلافی ۳۲.۵ درصدی میان کاربرد شعر‌های سعدی و حافظ وجود داشت و در این دوره، اختلافی ۴.۹ درصدی. اتفاق مهم دیگر، صعود اشعار مولانا، با ۸.۱ درصد، در جایگاه سوم است. فروغی بسطامی و باباطاهر نیز، در جایگاه چهارم و پنجم قرار دارند.
اثنی‌عشری، درباره حضور اشعار شاعران در آثار آوازی دوره‌ی چهارم (انقلاب ۵۷)، گفت: تغییرات محسوس و پراهمیتی در این دوره اتفاق افتاده است؛ تا پیش از این، اشعار سعدی در آثار هر دو هنرمند هر دوره، رتبه‌ی نخست را داشت؛ اما در دوره چهارم، علاوه بر پایین‌آمدن جایگاه تاریخی اشعار سعدی در سه دوره‌ی پیشین، شاعران متفاوتی در رتبه‌ی اول انتخاب‌های خوانندگان جای گرفته‌اند (شجریان: حافظ و ناظری: مولانا)؛ در آثار شجریان، اشعار سعدی، پس از حافظ، جایگاه دوم را دارد (با ۲۴.۶ درصد) و در آثار ناظری، پس از مولانا و حافظ، رتبه‌ی سوم (با ۱۱.۳ درصد) را به خود اختصاص داده است.
او افزود: در دوره انقلاب ۵۷، شعر‌های حافظ، سعدی و مولانا، به‌ترتیب، در جایگاه اول تا سوم قرار می‌گیرند. عطار (۵.۵ درصد) و باباطاهر (۴.۹ درصد) نیز، در رتبه‌های چهارم و پنجم قرار دارند. نکته قابل ذکر دیگر، قرارگرفتن اشعار سایه، به‌عنوان شاعری معاصر، در جایگاه ششم است؛ همچنین، در این دوره، توجه به اشعار فروغی بسطامی کم‌رنگ می‌شود.
اثنی‌عشری تصریح کرد: پرداختن به دلایل تغییر انتخاب و بهادادن به شاعری خاص در آثار یک خواننده یا کم‌رنگ‌شدن نقش یک شاعر در دوره‌ای خاص، به تحقیقی مجزا و موشکافانه در موضوعات اجتماعی، سیاسی، ادبی و حتی موضوعاتی، چون میزان و چگونگی انتشار دیوان شاعران و تصحیح‌های گوناگون از آثار آنان در هر دوره و بسیاری متغیر‌های فردی و اجتماعی دیگر، نیاز دارد؛ امری که در آینده، به‌مدد نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش، می‌تواند اجرایی شود.
دشواری‌های ساخت مجسمه‌ای از حافظعلی قصرالدشتی هنرمند مجسمه‌ساز در سخنرانی‌اش با محور «دشواری‌های ساخت مجسمه‌ای از حافظ» گفت: در جوامع و ادوار تاریخی، یکی از بهترین گزینه‌ها برای جاودانه‌کردن و شناساندن بزرگان و افراد اثرگذار و نامی، ساخت تندیس و مجسمه بوده است؛ تندیس و مجسمه‌ای که با فیگوری متناسب با شخصیت و عملکرد فرد خلق می‌شود. این هنر، ابتدا، برای شاهان و دولت‌مردان و افراد نظامی و سیاسی به کار برده شده است و بعد از آن، برای فرهنگ‌وران و نخبگان و دانشمندان.
او ادامه داد: یکی از اولین و شاخص‌ترین هنرمندانی که در این خصوص فعالیت بسیار کرد و آثاری بی‌بدیل، از خود به جای گذاشت، ابوالحسن‌خان صدیقی بود. او که از شاگردان خلف کمال‌الملک بود، مجسمه‌ی بسیاری از بزرگان و نخبگان این سرزمین را در اوج استادی و نبوغ، ساخت؛ ازجمله: مجسمه‌ی برنزی نادرشاه افشار، مجسمه‌ی برنزی یعقوب لیث صفاری و پیکره‌ی سنگی خیام، فردوسی، سعدی، ابوعلی‌سینا و امیرکبیر.
چندوجهی‌بودن شخصیت حافظ و رندی او، چالش پیشِ روی مجسمهسازانقصرالدشتی با طرح این سؤال که چرا ابوالحسن‌خان و شاگرد پرتلاشش، علی‌اکبر صنعتی و اساساً، هنرمندان مجسمه‌ساز و تصویرگر، به غیر از نگارگران، برای جاودانه‌کردن شمایل حافظ اقدامی نکرده‌اند، گفت: من، در جایگاه یک مجسمه‌ساز، بیش از ۳۵ سال در این رشته‌ی هنری فعالیت کرده و بسیاری از بزرگان و مشاهیر سرزمینم را جاودانه کرده‌ام که ازجمله‌ی آن، مجسمه‌ی خواجوی کرمانی است؛ چنان‌که هرکس به شیراز وارد شود و گذارش به دروازه‌قرآن بیفتد، در محل ورودی مقبره‌ی خواجو، تندیس او را خواهید دید و بی‌گمان، چهره‌ی خواجو در ذهنش ثبت می‌شود؛ اما چالشی بزرگ بر سر راه مجسمه‌سازان وجود دارد و آن، چندوجهی‌بودن شخصیت حافظ و رندی اوست که شرایط را پیچیده می‌کند.
او ادامه داد: آیا، لزوماً، مجسمه یا تندیس عینی برای چنین شخصیتی مناسب است؟ اساساً، در دنیای مدرنیته‌ی امروز، نکته‌ی مهم در پدیدآوردن آثار، این است که از اشاره‌ی مستقیم بر موضوع، پرهیز و با استفاده از عوامل بصری و نشانه‌ها و دریافت‌های مفهومی، به موضوع پرداخته شود. درخصوص ساخت المانی برای حافظ نیز، شاید بهترین راه، اندیشیدن به اثری مفهومی باشد.
این هنرمند مجسمه‌ساز، گفت: من در این سال‌ها، درخصوص ساخت نمادی حجمی برای شخصیت حافظ اقداماتی کرده و به نتایجی هم، دست یافته‌ام که تاحدودی برایم رضایت‌بخش بوده است؛ اما اراده و کنشی جدی که هنرمندان را به خلق اثری فاخر، در شأن و شخصیت حافظ برانگیزد، تاکنون، وجود نداشته است. اگر، روزی، همتی والا، برای خلق اثری فاخر از حضرت حافظ، پدید آید، به‌عنوان سربازی کهنه‌کار، مشتاقانه، انجام وظیفه می‌کنم و این منتهای آرزوی من است.
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: یادروز حافظ بزرگداشت حافظ نگارگری ایرانی اشعار حافظ او ادامه دیوان حافظ شخصیت حافظ اشعار سعدی مجسمه ساز انقلاب ۵۷ پهلوی دوم اثنی عشری پهلوی اول رتبه ی بوده اند مجسمه ی دوره ی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۹۷۹۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ضرورت تدوین کلان روندها برای طراحی آینده متناسب با زیست بوم ایران
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی، رئیس فرهنگستان علوم در شورای آینده نگاری فرهنگستان علوم اظهار کرد: فرهنگستان زمانی اثرگذار است که خودش را جزئی از ساختار اداره کشور بداند اما اگر خودش را جز اداره کشور نداند دیگر اثربخشی لازم را نخواهد داشت. ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که سیاستمداران به ما اعتماد کنند.
وی افزود: اتفاقاتی که در حوزه علم در برخی از کشورها نظیر امارات متحده عربی می‌افتد متعلق به خود آنها نیست چراکه امارات هویت مستقل ندارد اما ظرف ایران بزرگ و متعلق به خودش است.
رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه در برخی از حوزه‌‌‌ها خیلی خوب پیش رفتیم، ادامه داد: در پزشکی عقب‌ماندگی نداریم از بیمار تا دانشمند به کشور ما رفت و آمد دارند، در کشاورزی نیز 125 میلیون تن غذا در کشور تولید می‌شود، کدام یک ازکشورهای همسایه این میزان غذا تولید می‌کند.
دکتر مخبر دزفولی گفت: بخشی از مشکلات ما داخلی و بخشی خارجی است، باید ببینیم چه وضعیتی داریم سپس برای آینده برنامه‌ریزی کنیم. حواسمان باشد که نسبت به آینده امیدواری ایجاد کنیم البته در کنار آن باید واقعیت‌های کشور هم ببینیم.
رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: آینده‌نگاری در حوزه علم و فناوری دامنه‌ها و شاخه‌های گسترده‌ای دارد که به امنیت، رفاه و اقتصاد می‌رسد. برای آینده نگاری باید هدفمند برنامه‌ریزی داشته باشیم.
وی افزود: کلان روندهای علم در جهان و منطقه باید استخراج شود، برای زیست بوم ایران نیز این کلان روندها باید مشخص شود. 5 کلان روند امروز در جهان در حال شکل گیری است که باید مورد توجه باشد.
دکتر مخبر دزفولی بیان کرد: قدرت‌های جهانی نمی‌خواهند ایران مرجع باشد، می‌خواهند که جهان عرب در خاورمیانه فعال باشد، در این مسیر است که عربستان، قطر و امارات در حوزه علم و فناوری بودجه‌های زیادی را صرف می‌کنند. البته اتفاقاتی که در این کشورها در حال وقوع است، واقعی نیست و آن چیزی که در ایران است واقعی است چرا که دستاوردهای ما در حوزه‌های هسته‌ای، غذا، پزشکی متعلق به دانشمندان خودمان است. مرجعیت زمانی اتفاق می‌افتد که خدمات فنی و مهندسی ایرانی اتفاق بیفتد، کالای ایرانی تولید شود و محصولات ایرانی مرجع باشد.
رئیس فرهنگستان علوم تاکید کرد: در آینده نگاری باید مباحث عمیق‌تر و دقیق‌تر پیش رود، در این مسیر اگر مشکلاتی در اقتصاد داریم باید برای این مشکلات از سوی اندیشمندان فرهنگستان راه حل ارائه شود. از طرفی فرهنگستان علوم باید آنقدر توانمندی پیدا کند که مسئولان ناگزیر شوند که برای تصمیم‌های مهم با این نهاد مشورت کنند.
ضرورت آینده نگاری مبتنی بر ابعاد دینی و اخلاقی در ایران
در ادامه این نشست دکتر علی اکبر صالحی، معاون پژوهشی فرهنگستان علوم بیان کرد: آینده نگاری در ایران بُعد دینی و اخلاقی دارد، باید این بعد را جدی‌تر ببینیم تا مشخص شود که چه آینده‌ای مدنظرمان است.
وی ادامه داد: علمای شیعه در دورانی کنونی باید متمایز از سایرین عمل و زمینه آینده‌نگاری را فراهم کنند. مثلا در فناوری زیستی مباحث اخلاقی و شرعی ممکن است مطرح شود علما می‌توانند زمینه بحث در این زمینه‌ها را فراهم کنند.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم با انتقاد از عدم پیشرفت ارتباط حوزه و دانشگاه گفت: در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت اقدامات خوبی شده است که باید ادامه پیدا کند.
آینده‌نگاری منهای فهم عمیق از جهان امکان‌پذیر نیست
دکتر سید سعید رضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این نشست گفت: خواستگاه آینده‌نگاری مهم است. باید ببینم آینده‌نگاری چه تناسبی با فرهنگستان علوم دارد؟ پس در ابتدا باید چارچوب مفهومی برای این کار ترسیم شود تا مبنای آینده نگاری در فرهنگستان علوم باشد.
وی ادامه داد:آینده‌نگاری بدون فهم وضعیت موجود امکان پذیر نیست، آینده‌نگاری ریشه در گذشته و حال دارد. برای مسیر آینده نگاری باید جمع بندی از وضعیت فعلی داشته باشیم. آینده نگاری برای ایران منهای فهم عمیق از جهان امکان پذیر نیست، جهانی شدن ما را به فضای واحد وصل کرده است بنابراین تاثیر می‌گذاریم و تاثیر می‌پذیریم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بنابراین باید مشخص کنیم که چه اولویت هایی برای آینده نگاری داریم، فرهنگستان باید ابعاد علم و فناوری آینده را مشخص کند. چون همه چیز به فناوری متصل است. امروز بزرگترین کمپین ها موضوعشان محیط زیست است.
دکتر عاملی اضافه کرد: فناوری هسته ای خطر بزرگی است. از نظام قدرت جهانی نمی‌توان غافل شد باید آن را مدنظر داشت. فرهنگستان باید بر فناوری‌های نو نیز تمرکز کند چراکه گستره هوش مصنوعی زیاد است. منابع و سرمایه انسانی باید در آینده نگاری مدنظر باشد. در آینده نگاری موضوع غذا مهم است چراکه حیات بشر به غذا بستگی دارد.
وی بیان کرد: جنگ و صلح در آینده مهم است. 650 هزار دانش آموز غزه آواره شده‌اند، جنگ رحم ندارد همه را درگیر می‌کند. در مسیر آینده‌نگاری توجه به بحران‌ها نیز اهمیت دارد، یکی از بحران‌هایی که امروز جهان با آن مواجه است، بحران هویت است، هویت جنسی، ملی قومی و دینی مهم است توسعه جهان با ادغام هویتی مطرح است اما فرد باید بتواند خودش را تشخیص دهد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: روش‌پژوهی در آینده‌نگاری باید صورت بگیرد تنوعی از روشها داریم باید بدانیم که میخواهیم چکار کنیم. روش‌های جدید بر روی مسئله احاطه دارد، باید وارد جزئیات شود و بتواند مرجع باشد.
انتهای پیام/
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند